Waży 25 kg, ma 46,5 m długości i częste wahania. Tak w skrócie można opisać przyrząd, który znajduje się w krakowskim kościele św. św. Piotra i Pawła. W każdy czwartek możecie zobaczyć, jak żelazna logika z gracją wtapia się w kościelny mistycyzm. Co tydzień u Piotra i Pawła odbywają się pokazy wahadła Foucaulta.
Wahadło Foucaulta (czyt. Fukota) jest dowodem na ruch obrotowy Ziemi. Po raz pierwszy jego działanie zostało zademonstrowane w paryskim Obserwatorium w 1851 r. Bernard Léon Foucault (chciał zostać lekarzem, ale podobno mdlał na widok krwi)(5), zachęcał do przyjścia znajomych naukowców słowami: Przybądźcie i zobaczcie, jak kręci się Ziemia! Pokaz spodobał się na tyle, że książę Louis Napoleon Bonaparte poprosił Foucaulta o zademonstrowanie wahadła większej publiczności.(1) Pierwszy publiczny pokaz odbył się w paryskim Panteonie, wywołując ogromne poruszenie w mieście i zapoczątkowując podobne eksperymenty na całym świecie.(1)
Po upływie prawie 100 lat wahadło Foucaulta miało swoją premierę w Polsce. W czerwcu 1949 r. w Krakowie odbył się pierwszy pokaz wahadła w kościele św. św. Piotra i Pawła.(2) Doświadczenie miało udowodnić, że Ziemia obraca się wokół własnej osi. Eksperyment odbył się w ramach Dni Krakowa, a kościół na ten czas przemienił się w wielką salę doświadczalną. Doświadczenie przeprowadzał prof. Kazimierz Kordylewski. Mieszkańcy miasta tłumnie przybyli na ul. Grodzką, by stać się świadkami tego niecodziennego wydarzenia.
Jak na rok 1949 pokaz był prawdziwym widowiskiem. Kościół św. św. Piotra i Pawła tłumnie wypełnili starsi, młodzi, harcerze i wycieczki szkolne.
W czasie doświadczenia prof. Kordylewski wychylał kulę wahadła o 8 m, zaczepiał przy słupku i przepalając nitkę, wprawiał wahadło w ruch. Kula wędrowała tam i z powrotem, zaznaczając umieszczonym u spodu końcem, szlak zgodny z czarną linią wytyczoną na posadzce. Po kilku minutach kula wyraźnie schodziła z czarnej linii, kierując się w stronę linii zielonej. Właśnie w tym czasie posadzka z kolorowymi liniami, cały kościół i cała ziemia poruszały się.(2)
Jak to rozumieć? Gdyby Ziemia nie wykonywała żadnego ruchu, tylko znajdowała się nieruchomo w przestrzeni, wahadło zawieszone swobodnie i wprawione w ruch, powinno poruszać się cały czas tam i z powrotem (zachować stałą płaszczyznę wahań). Wahadło Foucaulta natomiast, wraz z upływem czasu, odchyla się nieco od pierwotnej linii (wykazuje tendencję odchylenia płaszczyzny wahań).(3) W Krakowie można to zaobserwować jeszcze dokładniej, ponieważ laserowy wskaźnik pokazuje trasę wahadła.
Dla niecierpliwych – pokaz wahadła od 40 sekundy:
Obecnie w Krakowie w kościele św. św. Piotra i Pawła nadal można przekonać się na własne oczy, że Ziemia się kręci. Pokazy wahadła Foucaulta odbywają się w każdy czwartek o godz. 10.00, 11.00 i 12.00. Szczegóły tutaj.
Pokazy wahadła w każdy czwartek o godz. 10.00, 11.00 i 12.00. (fot. mat. własne)
Źródła:
1. www.fizyka.umk.pl/phys/WAHADLO/wahadlo-w.html
2. Dziennik Polski, 14.06.1949 r.
3. www.tygodniksalwatorski.pl/print.php?sid=3181
4. www.obcyjezykpolski.strefa.pl/?md=archive&id=145
5. www.slideshare.net/KubaKwiek/wahadlo-foucaulta
6. www.stalker.republika.pl/foucault_opis.html
7. www.awa.mat.agh.edu.pl/artykuly/artykuly.html
