Od niedawna w okolicach Kopca Wandy pojawił się tajemniczy, drewniany posąg. Co przedstawia, kto jest jego autorem i dlaczego znalazł się właśnie w tym miejscu?
Posąg obok Kopca pojawił się niespodziewanie na początku 2020 r. Świętowit znalazł się tutaj prawdopodobnie z inicjatywy grupy krakowskich rodzimowierców, działających w mieście od lat 90. Rodzimowierstwo to system wierzeń etnicznych zarówno minionych, jak i współczesnych, odwołujących się zazwyczaj do tradycji przedchrześcijańskich. Grupa działa w Krakowie w sposób niejawny (tzw. grupa Duszana – Duszan to główny kapłan). Przy Kopcu Wandy i pod posągiem Świętowita celebrują swoje święta – głównie Dziady jesienne i zimowe oraz święto Welesowe. Celebrują je także otwarcie działające gromady, w tym Wolni Rodzimowiercy Krakowa oraz Gromada MIR – Kraków.
Święto Welesowe
W lutym 2021 r. pod Kopcem Wandy Wolni Rodzimowiercy Krakowa obchodzili święto Welesowe (relacje można znaleźć tutaj). W trakcie święta zanosi się modły do słowiańskiego boga Welesa (podziemny bóg magii, rzemiosła, przysiąg, sztuki, kupców) o opiekę nad zwierzętami gospodarskimi oraz o zdrowie, składając ofiary z mleka. Podczas święta odbywa się także biesiada w pobliżu miejsca kultu, w trakcie której zabronione jest spożywanie cielęciny. Głównym daniem spożywanym w trakcie święta welesowego jest kasza, obficie przyprawiana tłuszczem. Obchodom towarzyszy często organizacja rytualnych walk. Uczestnicy zapowiadali udział w wydarzeniu następująco:
Zapraszamy na święto Welesa w Krakowie. Obrzęd z tej okazji odbędzie się w sobotę 13 lutego w miejscu obrzędowym obok kopca Wandy. Pokłonimy się bogu wiedzy, sztuki, magii oraz zmarłych, prosząc go o inspirację na cały rok, opiekę nad duszami naszych przodków i przodkiń oraz dziękując za jego dotychczasowe dary. Przypominamy, że ogień rozpalany w trakcie obrzędu jest święty. Obowiązuje kategoryczny zakaz wrzucania do niego czegokolwiek prócz ofiar.
Święto Dziadów i maska kraboszka
Przy posągu odbywa się także jesienne i zimowe święto Dziadów. Na posągu przy Kopcu Wandy znajduje się także wyobrażenie kraboszki – maski używanej w obrzędowości zadusznej. Kraboszka stosowana jest podczas Święta Dziadów, kiedy to według wierzeń rodzimowierców, przodkowie powracają do świata żywych, by wspólnie biesiadować i posilać się z żyjącymi przy żywym ogniu. Częścią obrzędu jest wezwanie do nas przodków – każdy żywy człowiek, który w tym czasie chce spojrzeć w Święty Ogień, musi zakryć swoją twarz maską. Jeżeli jej nie założy, wtedy na czas otwierania powinien odwrócić się tyłem do Świętego Ognia.
Maski używane podczas obrzędów poświęconych przodkom występują w tradycji pod nazwą kraboszki. Po zakończonym obrzędzie maski powinny zostać zniszczone, np. poprzez spalenie w ogniu lub zakopanie. Dlatego rodzimowiercy wykonują maski zazwyczaj z nieszkodliwych dla przyrody materiałów – drewna, papieru, tektury lub masy solnej.
Świętowit czy Światowid?
Świętowit, czyli główne bóstwo czczone przez plemię Słowian połabskich – Ranów, zamieszkujące na wyspie Rugii w grodzie Arkona, często mylony jest ze Światowidem. Relacja duńskiego kronikarza Saxo Gramatyka opisuje posąg boga, który miał formę ogromnej, antropomorficznej istoty o czterech głowach. Jego lewa ręka wspierała się na boku, a w prawej dzierżył róg, który kapłan podczas świąt napełniał miodem w celu odprawienia wróżb. Atrybutem Świętowita był miecz, a świętym zwierzęciem biały koń. Właśnie tym zwierzęciem posługiwano się, by wywróżyć los wojennych wypraw: ruch konia lewą nogą miał oznaczać klęskę, prawą – zwycięstwo.
Świętowit często bywa błędnie nazywany Światowidem. Ta niepoprawna forma została rozpowszechniona przez Joachima Lelewela, który inspirując się wyglądem odkrytego w 1848 roku posągu ze Zbrucza zapisane po łacinie imię Svantevit, rozszyfrował błędnie jako Światowid, co miało oznaczać: patrzący w cztery strony świata.
Od czytelników otrzymałam informację, że poprawnie powinniśmy nazywać ten posąg kumirem lub idolem wyobrażającym Przodków. Jest to wyobrażenie (posążek, posąg lub obraz) bóstwa, wykonane np. z drewna, kamienia, kości, gliny, srebra lub złota.
Źródła:
