Strach przed wojną nuklearną był uczuciem, które towarzyszyło ludziom przez całą zimną wojnę. Nowa Huta, w której wytwarzano stal, była strategicznym miejscem dla przemysłu zbrojeniowego. Polska, jako sojusznik Związku Radzieckiego, obawiała się, że w razie ataku nuklearnego, Nowa Huta może zostać zbombardowana najwcześniej.(1) Z tego powodu pod niektórymi osiedlami powstawały podziemne labirynty oraz schrony przeciwatomowe i przeciwlotnicze. Można powiedzieć, że pod Nową Hutą wybudowano drugie, podziemne miasto.
Największa sala schronu pod kinem Światowid. Sala mogła pomieścić około 200 osób. (fot. własne)Piwnica na węgiel, w której mieściło się około 30 ton węgla. Manekin to pozostałość po wystawie w Muzeum PRL-u. (fot. własne)
Muzeum PRL-u, znajdujące się w dawnym kinie Światowid, z okazji piątkowej Nocy Muzeów umożliwiło zwiedzanie schronów przeciwatomowych, które znajdują się w podziemiach dawnego kina. Schron mieścił do 500 osób i można go określić jako jedno ze średnich pomieszczeń ochronnych na terenie Nowej Huty. Schrony znajdujące się w Centrum A, B, C, D, gdzie mieściło się 3,5 tys. osób, uznawane są za największe.(2) W razie zagłady atomowej, większość mieszkańców Nowej Huty była skazana na śmierć. Jak można policzyć, schrony mieściły około 1/10 ludności.(1)
Korytarz pod kinem Światowid. (fot. własne)
Piwnica na węgiel. (fot. własne)
Schrony wyposażone były w wentylatory, klimatyzację oraz systemy, które umożliwiały oczyszczanie powietrza. Na poniższym zdjęciu znajdują się szufladki na filtry węglowe, służące jako pochłaniacze i neutralizatory zapachów. Schron w kinie Światowid jest nie tylko schronem przeciwlotniczym, ale także przeciwatomowym, o czym świadczą solidne, ołowiane drzwi.(3) Wokół nich znajdowała się specjalna nakładka, która nie przepuszczała promieniowania.
Najciekawsze jest to, że labirynt korytarzy prowadzący do poszczególnych schronów biegnie właściwie pod całą Nową Hutą. Na poniższym zdjęciu znajdują się małe drzwiczki, od których biegnie tunel prowadzący do przychodni na os. Na Skarpie.
Małe drzwiczki prowadzące do kolejnego tunelu. (fot. własne)
Na wielu nowohuckich osiedlach znajdziemy również czerpnie powietrza, które doprowadzają tlen do schronów znajdujących się pod ziemią. Możemy zobaczyć je m.in. na os. Spółdzielczym czy os. Teatralnym, które miało zresztą specjalne, wojskowe przeznaczenie, dlatego najwięcej schronów jest zlokalizowanych właśnie tutaj.(3)
Czerpnie powietrza na os. Teatralnym, które znajdują się za kinem Świt. (fot. własne)Czerpnia powietrza na os. Spółdzielczym. (fot. własne)
Źródła:
1. Wywiad Renaty Radłowskiej z historykiem Maziejem Miezianem.
2. Reportaż do programu TVP Nowohucka Kronika Filmowa z Leszkiem Sibilą i Maziejem Miezianem.
3. Informacje przewodnika Muzeum PRL-u.
